भारतको चेन्नईकी सफ्टवेयर इन्जिनियर वासुकी लामो समयदेखि मांसपेशी दुख्ने र थकानको समस्याबाट पीडित थिइन् । उनले भनिन्- ‘मलाई लाग्यो कि यो सायद तनाव वा निद्राको कमीको कारणले भएको होला ।’ धेरै महिनासम्म यो सहेपछि, उनले डाक्टरलाई भेट्ने निर्णय गरिन् । उनको रिपोर्ट देखेर डाक्टर छक्क परे । रगत परीक्षणमा उनको भिटामिन डीको स्तर खतरनाक रूपमा कम भएको पत्ता लगायो ।
भिटामिन डी को कमीलाई हटाउन शरीरमा घाम पर्नु आवश्यक छ । भिटामिन डीको कमीले थकान,जोर्नी दुख्ने,खुट्टा सुन्निने र मांसपेशी कमजोरी जस्ता धेरै समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ ।
विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) को दक्षिण-पूर्वी एसिया पब्लिक हेल्थ जर्नलमा प्रकाशित एक अध्ययनमा ‘भारतको राजधानी दिल्लीको शहरी र ग्रामीण क्षेत्रमा भिटामिन डीको कमी र यसका कारणहरू’ भन्ने विषयमा एक अनुसन्धान प्रकाशित भएको छ ।
भारतको शहरी क्षेत्रमा बस्ने लगभग ७० प्रतिशत मानिसहरूमा भिटामिन डीको गम्भीर कमी देखिएको छ । ग्रामीण क्षेत्रमा यो संख्या लगभग २० प्रतिशत रहेको अनुसन्धानले देखाएको छ। यस अध्ययनमा दिल्ली एनसीआरका शहरी र ग्रामीण क्षेत्रका मानिसहरूलाई समावेश गरिएको थियो।
रगतमा भिटामिन डीको स्तर ३० न्यानोग्रामभन्दा माथि हुनुपर्छ। तर यदि भिटामिन डीको स्तर १० न्यानोग्रामभन्दा कम भयो भने यसलाई गम्भीर कमी मानिन्छ। अनुसन्धानका क्रममा शहरी क्षेत्रका सहभागीहरूको औसत भिटामिन डी स्तर ७.७ न्यानोग्राम थियो भने ग्रामीण क्षेत्रका सहभागीहरूमा यो १६.२ न्यानोग्राम पाइएको छ।
ग्रामीण क्षेत्रका मानिसहरू पनि यो कमीबाट पूर्णतया अछुतो छैनन्। तर गाउँलेहरूमा भिटामिन डीको गम्भीर कमीको स्तर कम देखिएको अनुसन्धानले देखाएको छ । यो डब्लुएचओको प्रतिवेदनले पुरुषको तुलनामा महिलाहरू भिटामिन डीको कमीबाट बढी प्रभावित हुने कुरा पनि उल्लेख गरेको छ ।
उत्तरी भारतीय राज्यहरू जस्तै दिल्लीका साथै दक्षिण भारतको तमिलनाडुका महिलाहरूमा भिटामिन डीको कमी देखिएको छ । चेन्नईमा गर्भवती महिलामा गरिएको एक अध्ययनले ६२ प्रतिशत गर्भवती महिलामा भिटामिन डीको कमी भएको पत्ता लगाएको छ।भिटामिन डीको कमी पुरुषको तुलनामा महिलाहरूमा बढी गम्भीर पाइएको थियो ।
भिटामिन डी मुख्यतया सूर्यको किरणबाट प्राप्त हुन्छ । भारतको उत्तरी राज्यहरू बाहेक, बाँकी ठाउँहरूमा वर्षभरि राम्रो घाम लाग्छ । तैपनि, चेन्नई जस्ता उष्णकटिबंधीय शहरहरूमा पनि शहरी मानिसहरू किन भिटामिन डीको यस्तो कमीबाट ग्रस्त छन् ? चेन्नईका छाला विशेषज्ञ डा. दक्षिणामूर्ति बताउँछन्, शरीरले सूर्यको किरण र खानाबाट भिटामिन डी प्राप्त गर्छ । उनी भन्छन्- ‘जब सूर्यको अल्ट्रा-वायलेट किरणहरू छालामा पर्छन्, छालाको माथिल्लो तहमा रहेको ७-डिहाइड्रोकोलेस्ट्रोल नामक यौगिक भिटामिन डी-३ मा परिणत हुन्छ। यसपछि, कलेजो र मिर्गौलाले यसलाई भिटामिन डीमा परिणत गर्छ ।’ पुडुचेरीको सरकारी अस्पतालबाट सेवानिवृत्त भएका डा. पिटर भन्छन्- ‘आधुनिकीकरण र परिवर्तनशील कार्य संस्कृतिका कारण मानिसहरू घर र कार्यालयमा बढी समय बिताउँछन् । बाहिर जाँदा पनि, सम्पूर्ण शरीरलाई लुगाले ढाक्ने बानीका कारण सूर्यको किरण सिधै छालामा पुग्दैन ।’
मानिसहरू सोच्छन्, केही मिनेट बाहिर बस्दा उनीहरूले सूर्यको किरण पाउँछन् । तर प्रदूषण, लुगाफाटा र सिसाका झ्यालहरूले सूर्यको किरण शरीरमा पुग्नबाट रोक्छन् ।
एक अध्ययनका अनुसार ,यदि कुनै व्यक्तिलाई ३० न्यानोग्रामको पर्याप्त भिटामिन डी स्तर चाहिन्छ भने, उसले आफ्नो अनुहार, हात र पाखुरालाई दैनिक कम्तिमा २ घण्टा प्रत्यक्ष सूर्यको प्रकाशमा राख्नु पर्छ। यदि कोही कम्तिमा २० न्यानोग्राम भिटामिन डी प्राप्त गर्न चाहन्छ भने उसले दैनिक कम्तिमा एक घण्टा बाहिर बस्नु आवश्यक छ।
डा. दक्षिणामूर्ति भन्छन्- ‘सूर्यको युभिबी किरणले शरीरलाई भिटामिन डी उत्पादन गर्न मद्दत गर्छ । अध्ययनहरूले देखाएको छ कि यी किरणहरू सामान्यतया बिहान ११ बजेदेखि दिउँसो २ बजेसम्म बढी मात्रामा उपलब्ध हुन्छन् ।’
थकान, जोर्नी दुख्ने, खुट्टा सुन्निने, लामो समयसम्म उभिन गाह्रो हुने, मांसपेशी कमजोर हुने र मानसिक तनाव यी सबै भिटामिन डीको कमीका लक्षण हुन सक्छन् । डा. पिटर भन्छन्- ‘द्रुत जीवनशैलीका कारण भारतीयहरूले भिटामिन डीको कमीलाई गम्भीरतापूर्वक लिँदैनन्। तर यसले शरीरको हरेक भागलाई बिस्तारै कमजोर बनाउँछ। उमेर बढ्दै जाँदा, यसले हड्डी, मांसपेशी र जोर्नीहरूमा धेरै पीडा निम्त्याउन सक्छ।’
अर्को अध्ययनका अनुसार भिटामिन डीको गम्भीर कमीले युवावस्थामा नै डिमेन्सिया (स्मरणशक्ति गुमाउने) जस्ता समस्याहरूको जोखिम बढाउन सक्छ ।
-बिबिसी हिन्दीबाट
खबरसाइट डट कम (www.khabarsite.com) तपाईँको आफ्नै खबर साइट हो । हामी कुनै पनि आग्रह र पूर्वाग्रहरहित भएर हरेक पल सत्य तथ्य निष्पक्ष खबर पस्कने जमर्को गर्छौँ । हाम्रो यस स्वतन्त्र अभियानमा तपाईँको साथ अपरिहार्य छ ।
